ดวงดาวในท้องฟ้า
จากการสังเกตดาวเคราะห์จะพบว่าดาวเคราะห์ที่เห็นด้วยตาเปล่าจะสว่างกว่าดาวฤกษ์ เนื่องจากอยู่ใกล้โลกมากกว่า และมีการเคลื่อนที่เห็นได้ชัดเจนกว่าเมื่อเปรียบเทียบกับดาวฤกษ์ ในการสังเกตดาวในแต่ละคืนจะพบว่าดาวมีการเคลื่อนที่จากทิศตะวันออกไปทางทิศตะวันตก เนื่องจากโลกหมุนจากทิศตะวันตกไปทิศตะวันออก ในการบอกตำแหน่งของดาวอาจบอกเวลาขึ้นของดาว คือขณะที่ดาวเสมือนว่ากำลังโผล่พ้นขอบฟ้าทิศตะวันออก เนื่องจากโลกหมุนรอบตัวเองทำให้ดาวปรากฏเสมือนว่าเคลื่อนที่ไปบนท้องฟ้า ดังนั้นตำแหน่งของดาวจึงมีความสัมพันธ์กับเวลาที่ทำการสังเกตและตำแหน่งที่สังเกต ในการบอกตำแหน่งของดวงดาวขั้นพื้นฐานเราใช้ระบบเส้นขอบฟ้า คือบอกตำแหน่งด้วยค่า 2 ค่าคือ มุมทิศและมุมเงย
+ มุมทิศ (azimuth) เป็นมุมในแนวราบขนานกับเส้นขอบฟ้า นับจากทิศเหนือในทิศทางตามเข็มนาฬิกาไปยังทิศตะวัน-ออก ทิศใต้ ทิศตะวันตก และกลับมายังทิศเหนืออีกครั้ง มีค่า 0-360 องศา
+ มุมเงย (altitude) เป็นมุมในแนวตั้งหรือมุมที่มองขึ้นสูงจากขอบฟ้า นับจากเส้นขอบฟ้าขึ้นไปสู่จุดเหนือศีรษะ มีค่า 0-90 องศา
จุดเหนือศีรษะ (zenith) คือจุดสูงสุดบนขอบฟ้า จะอยู่ตรงศีรษะพอดี จุดเหนือศีรษะจะทำมุมกับผู้สังเกตและขอบฟ้าทุกๆ ด้านเป็นมุมฉากพอดี
ในการสังเกตดวงดาวบนท้องฟ้า ผู้สังเกตอาจมีจินตนาการแตกต่างกันไป นักดาราศาสตร์ส่วนใหญ่จึงเห็นควรว่าจะแบ่งท้องฟ้าเป็น 88 เขต แต่ละเขตประกอบด้วยดาวฤกษ์จำนวนหนึ่ง และเรียกว่า กลุ่มดาว กลุ่มดาวที่ใช้ในการบอกทิศและฤดูกาลที่รู้จักกันดี ได้แก่ กลุ่มดาวจระเข้ กลุ่มดาวค้างคาว กลุ่มดาวเต่า และกลุ่มดาวจักรราศี
+ มุมเงย (altitude) เป็นมุมในแนวตั้งหรือมุมที่มองขึ้นสูงจากขอบฟ้า นับจากเส้นขอบฟ้าขึ้นไปสู่จุดเหนือศีรษะ มีค่า 0-90 องศา
จุดเหนือศีรษะ (zenith) คือจุดสูงสุดบนขอบฟ้า จะอยู่ตรงศีรษะพอดี จุดเหนือศีรษะจะทำมุมกับผู้สังเกตและขอบฟ้าทุกๆ ด้านเป็นมุมฉากพอดี
ในการสังเกตดวงดาวบนท้องฟ้า ผู้สังเกตอาจมีจินตนาการแตกต่างกันไป นักดาราศาสตร์ส่วนใหญ่จึงเห็นควรว่าจะแบ่งท้องฟ้าเป็น 88 เขต แต่ละเขตประกอบด้วยดาวฤกษ์จำนวนหนึ่ง และเรียกว่า กลุ่มดาว กลุ่มดาวที่ใช้ในการบอกทิศและฤดูกาลที่รู้จักกันดี ได้แก่ กลุ่มดาวจระเข้ กลุ่มดาวค้างคาว กลุ่มดาวเต่า และกลุ่มดาวจักรราศี
กลุ่มดาวจระเข้
ขณะที่ดาวจระเข้ขึ้นจากขอบฟ้าด้านทิศตะวันออกจะเห็นส่วนลำตัวก่อน คือดาว 1, 2, 3 และ 4 แล้วจึงเห็นส่วนหางคือดาว 5, 6 และ 7 ถ้าลากเส้นตรงจากดาวดวงที่ 2 ไปยังดาวดวงที่ 1 และต่อเลยออกไปประมาณ 5 เท่าครึ่งของระยะระหว่างดาวดวงที่ 1 และ 2 จะพบดาวเหนือเสมอ จึงใช้กลุ่มดาวนี้หาทิศเหนือ-ใต้ได้
กลุ่มดาวค้างคาว
กลุ่มดาวเต่า
คนไทยจินตนาการดาว 4 ดวงนอกว่าเป็นตำแหน่งขาเต่า 4 ขา ที่ตรงกลางลำตัวมีอีก 3 ดวงเรียงกันเรียกว่า ดาวไถ ส่วนชาวกรีกโบราณจินตนาการดาวทั้ง 7 ดวงเป็นรูปนายพราน โดยดาว 2 ดวงบน (ขณะอยู่สูงสุด) เป็นไหล่ 2 ข้าง ส่วนดาว 3 ดวงที่เรียงกันตรงกลางเป็นเข็มขัดนายพราน และ 2 ดวงล่าง (ขณะอยู่สูงสุด) เป็นตำแหน่งของขา 2 ข้าง
กลุ่มดาวจักรราศี
กลุ่มดาวนี้มีประโยชน์เพื่อหาทิศ และนอกจากนี้ยังมีประโยชน์ในด้านการหาดาวเคราะห์อีกด้วย กลุ่มดาวจักรราศีจะอยู่บนเส้นสุริยวิถี มีอยู่ 12 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มดาวมีน (ปลา) เมษ (แกะ) พฤษภา (วัว) มิถุน (คนคู่) กรกฎ (ปู) สิงห์ (สิงโต) กันย์ (หญิงพรหมจารีย์) ตุล (คันชั่ง) พฤศจิก (แมงป่อง) ธนู (คนยิงธนู) มกร (แพะทะเล) และกุมภ์ (คนแบกหม้อน้ำ)
กลุ่มดาวจักรราศีเป็นกลุ่มดาวฤกษ์จำนวน 12 กลุ่มดังนี้
1. กลุ่มดาวมีน (ปลา : pisces) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าประมาณ 06.00 น. ในเดือนมีนาคม กลุ่มดาวนี้จินตนาการว่ามีรูปร่างคล้ายปลา 2 ตัว ประกอบด้วยดาวฤกษ์ประมาณ 15 ดวง เราจะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 12 มีนาคม-18 เมษายน
2. กลุ่มดาวเมษ (แกะ : aries) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าช่วงเดือนเมษายน กลุ่มดาวนี้อยู่ถัดจากกลุ่มดาวปลาไปทางทิศตะวันออก เราจะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 19 เมษายน-13 พฤษภาคม ประกอบด้วยดาวฤกษ์อย่างน้อยจำนวน 4 ดวง
3. กลุ่มดาวพฤษภ (วัว : taurus) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าช่วงเดือนพฤษภาคม เราจะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 14 พฤษภาคม-19 มิถุนายน ประกอบด้วยดาวฤกษ์ประมาณ 9 ดวง ดาวที่เห็นชัดในกลุ่มดาวนี้คือ ดาวตาวัว ต่ำกว่าดาวตาวัวคือกระจุกดาวลูกไก่ซึ่งอยู่ในตำแหน่งของโหนกวัว
4. กลุ่มดาวมิถุน (คนคู่ : gemini) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าช่วงเดือนมิถุนายน อยู่ถัดจากกลุ่มดาววัวไปทางทิศตะวันออก ประกอบด้วยดาวฤกษ์อย่างน้อย 8 ดวงเรียงกันเป็นรูปคนคู่หรือฝาแฝด เราจะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 20 มิถุนายน-20 กรกฎาคม
5. กลุ่มดาวกรกฏ (ปู : cancer) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าช่วงเดือนกรกฎาคม อยู่ถัดจากกลุ่มดาวคนคู่ไปทางทิศตะวันออก เราจะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านระหว่างวันที่ 21 กรกฎาคม-9 สิงหาคม ประกอบด้วยดาวฤกษ์ประมาณ 5 ดวง
6. กลุ่มดาวสิงห์ (สิงโต : leo) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าช่วงเดือนสิงหาคม ประกอบด้วยดาวฤกษ์อย่างน้อย 9 ดวง ดาวที่สว่างที่สุดคือดาวหัวใจสิงห์ จะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 10 สิงหาคม-15 กันยายน กลุ่มดาวสิงห์จะขึ้นทางทิศตะวัน-ออกเฉียงเหนือไปทางเหนือเล็กน้อย ทุกคืนวันเพ็ญ 15 ค่ำเดือน 3 ดวงจันทร์จะปรากฏเต็มดวงบริเวณหัวใจสิงโตทุกปี จึงเรียกว่า นักขัตฤกษ์
7. กลุ่มดาวกันย์ (หญิงพรหมจารีย์ : virgo) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ตอนเช้าช่วงเดือนกันยายน ประกอบด้วยดาวฤกษ์ประมาณ 11 ดวง ดวงที่สว่างที่สุดอยู่ที่มือซ้ายเห็นได้ชัดเจนในช่วงฤดูเก็บเกี่ยว คนไทยเรียกแม่โพสพ คนทั่วไปเรียกว่า เทพีแห่งการเกษตร จะมองเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 16 กันยายน-30 ตุลาคม
8. กลุ่มดาวตุล (คันชั่ง : libra) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าช่วงเดือนตุลาคม เป็นกลุ่มดาวที่มีชื่อเป็นสิ่งของเพียงกลุ่มเดียว ประกอบด้วยดาวริบหรี่อย่างน้อย 6 ดวง จะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 31 ตุลาคม-22 พฤศจิกายน
9. กลุ่มดาวพฤศจิก (แมงป่อง : scorpio) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าของเดือนพฤศจิกายน เป็นกลุ่มดาวที่มีดาวฤกษ์เรียงตัวกันอย่างน้อย 15 ดวง จะปรากฏทางทิศตะวันออกเฉียงใต้โดยเอาหัวขึ้นก่อน เมื่อขึ้นสูงสุดจะอยู่ทางทิศใต้ และตกทางทิศตะวันตกเฉียงใต้โดยเอาหัวและข้างลงก่อน จะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 23 พฤศจิกายน- 17 ธันวาคม
10. กลุ่มดาวธนู (คนยิงธนู : sagittarius) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าช่วงเดือนธันวาคม ประกอบด้วยดาวฤกษ์เรียงตัวอย่างน้อย 8 ดวง เมื่อขึ้นไปสูงสุดจะอยู่เหนือขอบฟ้าเป็นมุมเงย 45 องศา คนไทยจินตนาการว่าเหมือนกาต้มน้ำ จะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 18 ธันวาคม-18 มกราคม
11. กลุ่มดาวมกร (แพะทะเล : capricornus) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าช่วงเดือนมกราคม ประกอบด้วยดาวฤกษ์อย่างน้อย 9 ดวง จะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 19 มกราคม-15 กุมภาพันธ์
12. กลุ่มดาวกุมภ์ (คนแบกหม้อน้ำ : aquarius) กลุ่มดาวนี้ขึ้นพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ในตอนเช้าช่วงเดือนกุมภาพันธ์ ประกอบด้วยดาวฤกษ์แสงริบหรี่อย่างน้อย 13 ดวง จะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏผ่านกลุ่มดาวนี้ระหว่างวันที่ 16 กุมภาพันธ์-11 มีนาคม
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น